Dậy thì sớm được xem là vấn đề đáng báo động trong những năm trở lại đây. Dậy thì sớm không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển về thể chất mà còn cả tinh thần, tâm lý của trẻ.
Vậy đâu là những nguyên nhân dẫn tới tình trạng dậy thì sớm ở cả bé trai và bé gái? Biểu hiện của dậy thì sớm là gì? Làm thế nào để có thể ngăn ngừa được tình trạng dậy thì sớm ở trẻ?
Tất cả những thắc mắc trên sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây.
Dậy thì là một quá trình thay đổi toàn bộ thể chất, tâm sinh lý. Đây được xem là quá trình chuyển tiếp, đánh dấu mốc từ cơ thể của một đứa trẻ lên cơ thể của một người trưởng thành. Khi hoàn tất quá trình dậy thì, cơ thể có khả năng sinh sản hữu tính.
 |
Dậy thì được bắt đầu bởi các tín hiệu nội tiết tố đi từ não tới tuyến sinh dục, cụ thể là buồng trứng của bé gái và tinh hoàn của bé trai. Nhằm đáp ứng cho các tín hiệu này, tuyến sinh dục bắt đầu sản xuất hormone kích thích ham muốn và tăng trưởng, tạo nên sự biến đổi của các cơ quan trong cơ thể.
Ở các bé gái, giai đoạn dậy thì thường bắt đầu từ năm 8 - 13 tuổi; ở các bé trai, giai đoạn này bắt đầu muộn hơn sau 1 năm, thường từ 9 - 14 tuổi. Nếu việc dậy thì xảy ra trước năm 8 tuổi với bé gái và trước năm 9 tuổi với bé trai thì được coi là dậy thì sớm.
Hiện nay, dậy thì sớm có thể được chia làm hai loại gồm dậy thì sớm theo tốc độ tiến triển và dậy thì sớm theo sự phát triển của các cơ quan.
Ở cách phân loại này, quá trình dậy thì sẽ được chia là 3 mức gồm tiến triển nhanh, tiến triển chậm và không kéo dài. Cụ thể đặc điểm của các mức độ này như sau:
Tiến triển nhanh: Xảy ra chủ yếu ở các bé gái. Lúc này, các em trải qua từng giai đoạn với tốc độ rất nhanh. Do đó, trẻ sẽ mất rất nhiều chiều cao tiềm năng có thể đạt tới khi đến tuổi trưởng thành.
Tiến triển chậm: Các bé bắt đầu dậy thì sớm nhưng vẫn trải qua tất cả các giai đoạn với tốc độ trung bình. Lúc này, các em sẽ có xu hướng cao nhanh trong 1 - 2 năm rồi phát triển chậm lại. Tuy nhiên, các em vẫn có khả năng tiếp tục phát triển chiều cao cho tới tuổi 16.
Không kéo dài: Là quá trình trẻ dậy thì sớm với một vài biểu hiện, thay đổi nhưng sẽ nhanh chóng kết thúc.
 |
Dậy thì sớm theo sự phát triển của các cơ quan cũng được chia làm ba mức độ, ba loại khác nhau gồm:
Dậy thì sớm trung ương (hoặc dậy thì sớm thật): Do hoạt động sớm của trục hạ đồi – tuyến yên – sinh dục. Quá trình này phụ thuộc chủ yếu vào hormone hướng sinh dục.
Dậy thì sớm ngoại biên (hoặc dậy thì sớm giả): Là dạng dậy thì sớm độc lập với sự kích thích của tuyến yên, không phụ thuộc hormone hướng sinh dục.
Dậy thì sớm một phần (hoặc dậy thì sớm riêng lẻ, không hoàn toàn): Là dạng dậy thì chỉ phát triển sớm và riêng lẻ một đặc tính sinh dục thứ phát, không tiến triển hoặc tiến triển rất chậm.
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn tới tình trạng dậy thì sớm ở trẻ. Trong đó, những nguyên nhân về sự bất thường của các cơ quan trong cơ thể cũng như chế độ dinh dưỡng, lối sống không khoa học được xem là những nguyên nhân chính.
Cụ thể, những nguyên nhân dẫn tới tình trạng dậy thì sớm ở trẻ như sau:
Nguyên nhân có thể dẫn tới quá trình dậy thì sớm trung ương
- Do có khối u trong não hoặc tủy sống (hệ thống thần kinh trung ương)
- Do một khiếm khuyết trong não hiện tại khi sinh, chẳng hạn như tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc một khối u không ung thư (hamartoma)
- Do bức xạ đến não hoặc tủy sống
- Do tổn thương não hoặc tủy sống
- Hội chứng McCune-Albright - một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến xương và màu da và gây ra các vấn đề về nội tiết tố
- Tăng sản thượng thận bẩm sinh - một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến sản xuất hormone bất thường của tuyến thượng thận
- Suy giáp - một tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hormone
 |
Nguyên nhân có thể dẫn tới quá trình dậy thì sớm ngoại vi
- Cơ thể có một khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc testosterone
- Tiếp xúc với các nguồn estrogen hoặc testosterone bên ngoài, chẳng hạn như kem hoặc thuốc mỡ
Ngoài ra, ở các bé gái, dậy thì sớm ngoại vi cũng có thể liên quan đến:
- U nang buồng trứng
- Khối u buồng trứng
Ở các bé trai, dậy thì sớm ngoại vi cũng có thể được gây ra bởi:
- Một khối u trong các tế bào tạo ra tinh trùng (tế bào mầm) hoặc trong các tế bào tạo ra testosterone (tế bào Leydig).
- Một rối loạn hiếm gặp được gọi là tình trạng gia đình có quan hệ tình dục độc lập với gonadotropin, gây ra bởi một khiếm khuyết trong gen, có thể dẫn đến việc sản xuất sớm testosterone ở trẻ trai, thường ở độ tuổi từ 1 đến 4.
Ngoài những nguyên nhân nêu trên, việc dậy thì sớm xảy ra có thể do trẻ béo phì, trẻ thiếu chất dinh dưỡng nào đó/thừa chất; trẻ không được tuân thủ đúng lịch trình sinh hoạt khoa học lành mạnh, trẻ sống trong môi trường ô nhiễm…
Cũng có những trường hợp trẻ dậy thì sớm không xác định được nguyên nhân hoặc không đánh giá chính xác nguyên nhân gây nên.
 |
Dấu hiệu của quá trình dậy thì sớm ở trẻ tương đồng với dấu hiệu dậy thì ở một người bình thường, chỉ khác về thời gian khởi phát. Cụ thể những dấu hiệu của dậy thì sớm ở bé trai và bé gái được biết đến như sau.
Cao lên, mụn trứng cá xuất hiện
Lông mu, lông nách mọc; râu bắt đầu xuất hiện
Tinh hoàn, dương vật to lên, có những biểu hiện ban đầu của quá trình xuất tinh
Cơ thể cao lên, giọng nói trầm ồm, vỡ giọng.
Ngực phát triển, to lên
Lông mu, lông nách bắt đầu xuất hiện
Có kinh nguyệt, vùng kín phát triển rõ ràng hơn
Mụn trứng cá xuất hiện, da nhờn, giọng trong
Tùy theo từng trẻ mà những đặc điểm của quá trình dậy thì sẽ có những biểu hiện khác nhau về tính chất, mức độ. Vì vậy, cha mẹ cần theo dõi sát sự phát triển để đánh giá kịp thời cũng như có các biện pháp can thiệp phù hợp.
 |
Dậy thì sớm là quá trình phát triển bất thường của một hoặc một vài hệ cơ quan trong cơ thể. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng tới chính cơ quan đó mà còn liên đới tới những cơ quan, bộ phận, chức năng khác.
Những tác hại của việc dậy thì sớm có thể kể đến như:
Ảnh hưởng tới tâm lý: Trẻ em khi dậy thì sớm thường sẽ có nhiều câu hỏi về sự khác biệt cơ thể với các bạn bè cùng trang lứa. Điều này có thể dẫn tới cảm giác tự ti, ngại ngùng, lâu dần gây căng thẳng, khó chịu…
Ảnh hưởng tới sự phát triển chiều cao: Trẻ em dậy thì sớm thường có xu hướng cao hơn các bạn bè cùng tuổi ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên khi đến tuổi dậy thì đúng chuẩn, các khớp xương của các em đã bị đóng lại, làm cho quá trình sinh trưởng rất khó để tiếp tục diễn ra. Điều này khiến cho các em trông lùn, thấp hơn so với tuổi.
Nguy cơ quan hệ tình dục sớm: Trẻ em ở độ tuổi dậy thì sớm sẽ có nhiều tò mò, khám phá cơ thể. Cùng với đó, nhu cầu ham muốn đã bắt đầu nảy sinh. Nếu không được giáo dục, kiểm soát cẩn thận thì rất có thể sẽ xảy ra những sự cố ngoài ý muốn.
Ảnh hưởng về sức khỏe: Ở các trẻ em gái, việc dậy thì sớm có thể gây rối loạn nội tiết sớm, từ đó gây ra hội chứng buồng trứng đa nang, ảnh hưởng tới khả năng sinh sản sau này.
 |
Dậy thì sớm ở trẻ là điều không ai mong muốn. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn có khả năng ngăn chặn tình trạng này bằng cách chuẩn bị kiến thức cần thiết, cùng con có một chế độ ăn uống, học tập, sinh hoạt hợp lý, lành mạnh.
Một bữa ăn hợp lý là một bữa ăn đầy đủ các nhóm dưỡng chất, tuân thủ tháp dinh dưỡng đã khuyến cáo theo lứa tuổi. Cha mẹ không nên cho con ăn đồ ăn quá nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, thức ăn nhiều muối, đường…
Ngoài ra, cha mẹ nên bổ sung hàm lượng chất xơ, vitamin, khoáng chất từ rau xanh, trái cây tươi một cách hợp lý. Nên cho trẻ uống đủ nước hàng ngày.
Các loại thực phẩm mà cha mẹ chọn cần đảm bảo chất lượng, được nuôi trồng tự nhiên và không chứa các loại hormone tăng trưởng.
 |
Trẻ trong độ tuổi phát triển cần được luyện tập thể lực hàng ngày với các bộ môn phù hợp. Không nên để trẻ ở trong nhà quá lâu, tham gia và các trò chơi điện tử, xem tivi quá nhiều…
Về giấc ngủ, trẻ nên được đi ngủ sớm và thức dậy đúng giờ; Tuyệt đối không duy trì thói quen ngủ muộn, dậy muộn, nếp sinh hoạt không phù hợp dù bất kỳ lý do nào.
Dậy thì là một quá trình phát triển bình thường mà mọi cơ thể đều sẽ phải trải qua. Tuy nhiên, dậy thì sớm lại là quá trình phát triển bất thường mà cha mẹ cần nắm rõ kiến thức và can thiệp kịp thời.
Hy vọng với những kiến thức về dậy thì sớm trên đây, cha mẹ đã có những cách phòng ngừa, nhận biết phù hợp để cùng con tiếp nhận, thay đổi, giúp cơ thể có thể phát triển bình thường, ổn định.
Phong Vũ
Theo Người đưa tin
