Nếu bạn vì lo sợ bệnh béo phì ở trẻ nhỏ và các bệnh tăng huyết áp, xơ vữa động mạch… ở người trường thành mà cắt giảm khẩu phần dầu mỡ trong bữa ăn hàng ngày thì những thông tin dưới đây sẽ khiến bạn phải giật mình.
Dầu mỡ trong tự nhiên có thành phần chính là chất béo - đây là một trong những chất đóng vai trò quan trọng và cần thiết cho cơ thể của mọi người. Theo các nghiên cứu, các cấu trúc của chất béo như photphatit (đặc biệt là Lexithin), xerebrozit…tham gia cấu tạo các tế bào và dịch thể của các tổ chức, đặc biệt là tổ chức não. Các axit béo không no như axit Linoleic, axit arachidon-ic, DHA…là thành phần của nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học cao, là yếu tố cần thiết để cấu tạo màng tế bào, các tổ chức liên kết, tổ chức thần kinh.
Đối với trẻ nhỏ, tiêu thụ dầu mỡ sẽ cấp cấp béo giúp cho sự phát triển sớm về trí tuệ và thể lực của trẻ bởi nó đóng vai trò quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương của trẻ. Nếu trẻ thiếu hụt về chất béo trong khẩu phần ăn hàng ngày sẽ ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, đặc biệt là cơ quan thần kinh. Do vậy, trẻ dưới 1 tuổi năng lượng do chất béo cung cấp phải trên 40%, với trẻ 1-2 tuổi năng lượng do chất béo cung cấp khoảng 30-35% tổng năng lượng khẩu phần.
Tại sao nói “Dầu, mỡ thiếu còn sợ hơn thừa” |
Đối với người trưởng thành, bổ sung dầu và mỡ trong khẩu phần ăn hằng ngày sẽ cung cấp chất béo - đây là chất đóng vai trò tham gia vào cấu trúc cơ thể. Theo các chuyên gia, ở người trưởng thành chất béo chiếm khoảng 18-24% trọng lượng cơ thể. Ngoài ra, đây còn là chất thiết yếu, có mặt ở màng tế bào và các màng nội quan của tế bào như nhân và ti thể và đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động sống của tế bào. Đặc biệt, nó còn có vai trò trong dự trữ năng lượng, điều hòa hoạt động, bảo vệ cơ thể trước những thay đổi về nhiệt độ…
Vậy có thể nói răng, dầu và mỡ không thiếu trong khẩu phần ăn hằng ngày của mọi người. Tuy nhiên, để chúng phát huy hết công dụng và không xảy ra các tác dụng phụ không mong muốn cần phải sử dụng hợp lý và đúng nhu cầu của cơ thể.
Bệnh béo phì ngày càng trở nên phổ biến và là mối lo ngại của mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ. Khi không may bị mắc chứng bệnh béo phì, ngay lập tức người ta đổ lỗi cho sự dư thừa chất đạm và chất béo. Sự thật đúng là sử dụng chất béo vượt mức cho phép sẽ làm tăng nguy cơ béo phì, tuy nhiên còn có nhiều nguyên nhân khác nữa gây nên căn bệnh này. Bởi nếu không bổ sung chất béo cho cơ thể thì càng tệ hơn bởi cơ thể mọi người, đặc biệt là trẻ nhỏ sẽ bị thiết chất, mắc chứng biếng ăn, còi xương, trí não kém phát triển…
Cũng giống như chất đạm hay chất khoáng, vitamin, chất béo được cung cấp từ dầu và mỡ cung cấp năng lượng cho bữa ăn. Không chỉ thế, nó còn có tác dụng bôi trơn, khiến thức ăn dễ nuốt, tạo cảm giác ngon miệng. Nó cũng là dung môi hòa tan các vitamin như: A, D, E, K. Các loại vitamin này chỉ hấp thu được khi kết hợp cùng dầu mỡ.
Dầu, mỡ có phải là bạn béo phì? |
Mỡ động vật, gia cầm, hải sản đều chứa nhiều acid béo no (bão hoà), có khả năng tạo ra cholesterol (trừ mỡ cá thu, cá hồi, cá trích... chứa nhiều omega 3 và omega 6). Tuy nhiên, chỉ mỡ mới có khả năng cung cấp cholesterol tốt, cần thiết cho cấu trúc tế bào, đặc biệt là các tế bào thần kinh. Mỡ động vật có nhiều vitamin A, D giúp trẻ sáng mắt và phát triển xương.
Dầu thực vật chứa nhiều acid béo chưa no (chưa bão hoà) và không có cholesterol (ngoại trừ dầu dừa, cọ, ca cao). Nó có khả năng làm hạ cholesterol xấu trong máu. Dầu thực vật chứa nhiều vitamin E, K. Nhưng dầu thực vật lại có rất ít hoặc hầu như không có acid DHA và ARA - loại axit béo không no cần thiết cho sự phát triển trí não ở trẻ nhỏ. Loại acid này lại được tìm thấy nhiều trong mỡ cá béo.
Sử dụng thường xuyên mỡ hoặc dầu cá có chứa omega-3 và omega-6 (tiền chất của DHA và ARA) rất tốt cho cơ thể. Nó không những không gây béo phì mà còn thúc đẩy quá trình chuyển hoá tiêu hao mỡ.
Dầu và mở rất cần thiết trong khẩu phần ăn cả mọi người. Song tùy theo thể trạng và độ tuổi sẽ có những nhu cầu khác nhau. Chẳng hạn, người người già chỉ cần cung cấp một lượng nhỏ chất béo từ dầu, mỡ bởi nếu lạm dụng sẽ dễ tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường. Tuy nhiên, ngược lại chất béo chiếm một phần không nhỏ trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ. Vì vậy, lượng dầu, mở được khuyên dùng như sau:
- Đối với trẻ nhỏ: Nên cho trẻ ăn cả dầu và mỡ vì trong mỡ có những thành phần dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể mà dầu thực vật ít có được. Tỷ lệ cân đối giữa chất béo động vật với dầu thực vật là 70% và 30%. Tuy nhiên, nếu trong thức ăn cho trẻ sử dụng nhiều trứng, thịt, sữa thì tỷ lệ này nên là 50% - 50%.
- Đối với người trưởng thành: Người trưởng thành cũng nên ăn phối hợp cả dầu và mỡ nhưng nên ăn dầu nhiều hơn và mỡ bớt đi, tỉ lệ nên là 50-60% là dầu thực vật và 40-50% là mỡ động vật. Với người cao tuổi thì tỉ lệ mỡ động vật nên giảm nhiều hơn nữa (khoảng 30%).
Đặc biệt cần lưu ý không sử dụng dầu, mỡ đã xào nấu hoặc chiên đi chiên lại nhiều lần. Và mọi người cũng cần lưu ý không sử dụng dầu mỡ vượt quá khuyến cáo của bác sĩ để mang lại lợi ích tốt nhất cho cơ thể và sức khỏe.
Thục Anh
Theo tạp chí Sống Khỏe