Viêm mũi dị ứng là phản ứng của cơ thể trước những chất lạ xâm nhập vào cơ thể đặc biệt là qua đường hô hấp, tạo ra các kháng thể để chống lại các kháng nguyên. Và phản ứng giữa kháng nguyên và kháng thể tạo ra chất histamin- chất gây bệnh viêm mũi dị ứng.

Viêm mũi dị ứng gồm có 3 dạng: Viêm mũi dị ứng theo mùa, viêm mũi dị ứng quanh năm, viêm mũi do nghề nghiệp.

1. Nguyên nhân gây viêm mũi dị ứng

Hiện tượng viêm mũi dị ứng biểu hiện khi có các dị nguyên xung đột với kháng thể. Các dị nguyên thường gặp trong cuộc sống được liệt kê dưới đây:

Các vật lạ bay lẫn trong không khí: như phấn hoa, bụi nhà, trong đó con mạt là tác nhân chính. Nấm mốc, bụi khói công nghiệp, lông thú chó, mèo, ngựa, các loại hóa chất, lông vũ, côn trùng, khói thuốc lá, thuốc lào, các loại hóa chất, các loại mỹ phẩm, các loại sơn, vôi, ve…

Phấn hoa cũng là một nguyên nhân thường gặp gây viêm mũi dị ứng. (Ảnh minh họa)

Dị ứng: Những chất lạ trong thức ăn như sữa, trứng, các loại đậu, hải sản, các loại thuốc kháng sinh, phấn hoa, chất bôi trơn ở bao cao su, xà phòng… đều có thể gây dị ứng. Các chất này thường gây triệu chứng toàn thân hoặc ở bộ máy tiêu hóa, nhưng cũng cho những biểu hiện ở đường thở trên. Hiện tượng này thường xuất hiện trên các cơ thể có rối loạn chuyển hóa, các rối loạn của gan, thần kinh thực vật, nội tiết, rối loạn tâm lý, tâm thần hoặc một số sản phẩm công nghiệp (sợi tổng hợp, khí ga, mỹ phẩm).

Yếu tố tiền sử: Trong gia đình có người bị hen, nổi mề đay, những cá nhân bị dị ứng dễ nhạy cảm kích thích với các yếu tố ngoại lai, dị nguyên. Nếu các bà mẹ bị dị ứng thì còn cái có thể bị dị ứng theo (tới 65%). Tuy hiên, có dị ứng hay không còn tùy thuộc vào cơ địa, tố chất di truyền của mỗi người.

Ngoài ra còn một số các nguyên nhân khác như: Các thuốc trong điều trị y học, gây tê, gây mê, kháng sinh, môi trường ô nhiễm, thời tiết thay đổi, sự dị hình của mũi, vách ngăn như vẹo, gai, mào vách ngắn.

2. Phòng tránh viêm mũi dị ứng

Tránh tiếp xúc với dị nguyên

Cách điều trị viêm mũi dị ứng tốt nhất là tránh tiếp xúc với các dị nguyên và phòng ngừa không để các triệu chứng xảy ra như: Không nên nuôi chó, mèo hoặc động vật có lông trong nhà; vệ sinh định kỳ chăn, ga, gối, đệm; giữ nhà cửa luôn sạch sẽ và thoáng mát, tránh tình trạng ẩm ướt; hạn chế đến mức tối đa hút thuốc lá, thuốc lào; tránh hoặc hạn chế tiếp xúc với bụi; nên đeo khẩu trang khi ra đường hoặc lúc quét dọn.

Không nên nuôi chó, mèo để tránh bị viêm mũi dị ứng do lông của chúng.

Tăng cường sức đề kháng

- Giữ ấm: Vào mùa lạnh cần phải giữ ấm cơ thể đặc biệt khu vực vùng cổ, ngực và mũi, không nên tắm nước lạnh. Đối với những ai phải làm việc quá khuya, dậy quá sớm cần lưu ý vì thời điểm này dễ bị cảm và dễ chuyển thành viêm mũi xoang.

- Tránh hít phải luồng không khí lạnh, khô một cách đột ngột, hoặc để mũi tiếp xúc với luồng gió máy lạnh đều có thể làm tổn thương, làm khô niêm mạc mũi xoang.

- Thực hiện một vài động tác giúp làm ấm vùng mũi vào buổi sáng: dùng hai bàn tay chụp lại hai bên vùng cánh mũi và miệng, tay xoa xoa tập thở ra hít vào, thực hiện như vậy chừng vài phút.

- Bảo vệ mũi khỏi các tác nhân gây dị ứng bằng cách sử dụng khẩu trang hoạt tính khi làm việc trong môi trường độc hại, ô nhiễm khi đi ra ngoài đường.

- Vệ sinh vùng tai, mũi, họnghằng ngày, đánh răng trước và sau khi ngủ dậy, sau mỗi bữa ăn. Khi bị viêm họng, viêm amidan, sâu răng, viêm chân răng, viêm lợi... cần phải điều trị dứt điểm để tránh bệnh trở thành mãn tính dễ gây viêm xoang về sau.

- Uống nhiều nước để làm loãng chất tiết nhày, giúp dịch tiết mũi lỏng hơn, thoát ra ngoài một cách dễ dàng hơn, tránh ứ đọng, gây viêm nhiễm.

- Sử dụng thuốc hợp lý. Không nên lạm dụng một số thuốc nhỏ mũi, xịt mũi vì có thể bị lệ thuộc, gây nhờn thuốc, nhỏ thuốc đúng liều để tránh những tác dụng phụ đi kèm.

- Khi bị viêm xoang, viêm mũi, bạn cũng có thể xông mũi bằng nước ấm, nước muối hoặc nước có pha một chút tinh dầu bạc hà giúp thông mũi.

Giải mẫn cảm đặc hiệu

Khi thất bại trong việc kiểm soát môi trường và điều trị bằng thuốc, bác sĩ sẽ điều trị bằng giải mẫn cảm đặc hiệu cho bệnh nhân. Sau khi thử test, biết chính xác là dị ứng với loại kháng nguyên nào, bệnh nhân sẽ được tiêm dưới da hoặc nhỏ dưới lưỡi chất kháng nguyên gây bệnh với nồng độ tăng dần, làm cho cơ thể thích ứng dần với chất đó và không dị ứng nữa.

Tỷ lệ thành công của phương pháp này là 80-90%, có hiệu quả cao nhất với các trường hợp dị ứng do phấn hoa, bụi nhà và lông chó mèo. Thời gian điều trị phải kéo dài 4-5 năm mới đạt được hiệu quả mong muốn, các triệu chứng chỉ bắt đầu cải thiện rõ sau 6-12 tháng.

Ngân Trần

Theo chuyên đề Sức Khỏe Gia Đình - NXB Y học