Điều này không chỉ là cảm nhận chủ quan mà còn được khoa học chứng minh thông qua nhiều nghiên cứu. Vậy đâu là nguyên nhân sâu xa của hiện tượng này, và làm thế nào để duy trì cân nặng khỏe mạnh trong mùa đông?

Di sản từ bản năng sinh tồn

Tác động ít người biết của trời lạnh với cơ thể là sẽ kích thích chúng ta thèm ăn và ăn nhiều hơn, khiến việc tuân thủ theo chế độ ăn hợp lý trở nên khó khăn hơn và có thể gây tăng cân.

Để hiểu được tại sao con người có xu hướng ăn nhiều hơn vào mùa đông, chúng ta cần nhìn lại lịch sử tiến hóa của loài người. Tổ tiên của chúng ta đã phải đối mặt với những điều kiện thiên nhiên vô cùng khắc nghiệt. Trong những tháng mùa đông, nguồn thực phẩm thường trở nên khan hiếm, buộc cơ thể phải phát triển cơ chế thích nghi để tồn tại.

Một nghiên cứu công bố trên chuyên san Food Quality and Preference năm 2022 đã chỉ ra một phát hiện đáng chú ý: ngay cả việc xem một đoạn video về mùa đông cũng có thể kích thích vị giác của người xem. Điều này cho thấy mối liên hệ sâu sắc giữa thời tiết lạnh và cơ chế kiểm soát cảm giác thèm ăn trong não bộ con người.

Tác động của hormone và vitamin D

Các chuyên gia đã đưa ra lời giải thích khoa học về mối liên hệ này. Vào mùa đông, do thiếu hụt ánh nắng mặt trời, cơ thể sản sinh ít vitamin D hơn đáng kể. Sự thiếu hụt này không chỉ ảnh hưởng đến hệ xương khớp mà còn tác động trực tiếp đến quá trình điều hòa các hormone quan trọng trong cơ thể.

Cụ thể, sự suy giảm vitamin D ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp và điều hòa serotonin và dopamine - hai chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra cảm giác hạnh phúc và hài lòng. Để bù đắp cho sự thiếu hụt này, cơ thể sẽ tự động tìm kiếm nguồn bổ sung thông qua việc ăn uống, đặc biệt là các thực phẩm có khả năng kích thích sản sinh những hormone này.

Ngoài ra, các nghiên cứu còn chỉ ra rằng trong thời tiết lạnh, nồng độ hormone glucocorticoid trong cơ thể có xu hướng tăng cao và phản ứng mạnh mẽ hơn. Hormone này không chỉ giúp cơ thể đối phó với stress mà còn có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình trao đổi chất và cảm giác thèm ăn.

Cơ chế điều nhiệt và trao đổi chất

Việc ăn nhiều thực phẩm giàu carb hơn vào mùa đông cũng là điều tự nhiên, vì carb giúp chúng ta tăng cường năng lượng và có thể giúp chống lại cảm giác mùa đông uể oải.

Một nhà nghiên cứu sức khỏe cộng đồng tại Úc đã đưa ra một góc nhìn thú vị khi so sánh cơ thể con người với một máy điều nhiệt phức tạp. Khi nhiệt độ môi trường giảm xuống, cơ thể cần đốt cháy nhiều năng lượng hơn để duy trì nhiệt độ ổn định. Quá trình này tự động kích thích cảm giác đói và thèm ăn.

Cơ thể con người luôn cố gắng duy trì sự cân bằng năng lượng. Khi con người tăng cường hoạt động thể chất, điều này sẽ kích thích cảm giác đói. Ngược lại, khi giảm năng lượng nạp vào, cơ thể con người có thể cảm thấy mệt mỏi và uể oải do cơ thể tự động giảm mức tiêu hao năng lượng.

Tác động của lối sống mùa đông

Bên cạnh những yếu tố sinh lý, lối sống trong mùa đông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng cảm giác thèm ăn. Khi thời tiết lạnh, nhiều người có xu hướng ở trong nhà nhiều hơn, giảm các hoạt động ngoài trời và tập thể dục. Điều này không chỉ làm giảm lượng calo tiêu thụ mà còn tăng cơ hội tiếp xúc với thực phẩm.

Việc ở nhà nhiều cũng đồng nghĩa với việc chúng ta thường xuyên đến bếp hoặc mở tủ lạnh, tạo ra nhiều cơ hội ăn uống hơn. Khi thực phẩm luôn hiện diện trong tầm mắt, chúng ta có xu hướng ăn nhiều hơn so với bình thường, ngay cả khi không thực sự đói.

Giải pháp toàn diện để kiểm soát cân nặng

Để duy trì cân nặng và sức khỏe trong mùa đông, các chuyên gia dinh dưỡng đề xuất một số giải pháp sau:

1. Điều chỉnh chế độ ăn thông minh:

- Tăng cường thực phẩm giàu protein và chất xơ

- Ưu tiên các loại đậu và protein nạc như thịt gà, thịt bò

- Hạn chế thực phẩm giàu carbohydrate đơn giản và chất béo bão hòa

2. Lựa chọn carbohydrate có lợi:

- Sử dụng ngũ cốc nguyên hạt thay vì tinh chế

- Bổ sung khoai tây và khoai lang vào thực đơn

- Ưu tiên các loại carb có chỉ số đường huyết thấp

3. Đa dạng hóa rau củ trong bữa ăn:

- Chọn các loại rau củ có màu sắc đa dạng

- Tăng cường rau xanh giàu chất xơ

- Kết hợp nhiều phương pháp chế biến khác nhau

4. Duy trì hoạt động thể chất:

- Tập thể dục trong nhà nếu thời tiết không thuận lợi

- Duy trì các hoạt động vận động nhẹ nhàng thường xuyên

- Tìm kiếm các môn thể thao phù hợp với mùa đông

5. Quản lý stress và giấc ngủ:

- Duy trì thời gian ngủ đầy đủ và chất lượng

- Thực hành các phương pháp giảm stress

- Tránh ăn uống do cảm xúc

Lưu ý đặc biệt về dinh dưỡng mùa đông

Bằng cách hiểu rõ cơ chế sinh lý và áp dụng những giải pháp phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát cảm giác thèm ăn và duy trì cân nặng lý tưởng trong mùa đông, đồng thời vẫn đảm bảo cơ thể nhận đủ dinh dưỡng cần thiết.

Mặc dù cần kiểm soát cân nặng, việc đảm bảo đủ dinh dưỡng trong mùa đông vẫn rất quan trọng. Các chuyên gia khuyến nghị:

- Bổ sung đầy đủ vitamin D thông qua chế độ ăn hoặc thực phẩm bổ sung

- Tăng cường thực phẩm giàu omega-3 để hỗ trợ hệ miễn dịch

- Đảm bảo đủ nước mặc dù không cảm thấy khát như mùa hè

- Cân đối các nhóm chất dinh dưỡng trong mỗi bữa ăn

Hiểu được cơ chế sinh lý đằng sau cảm giác thèm ăn trong mùa đông giúp chúng ta có cách tiếp cận khoa học và hiệu quả hơn trong việc kiểm soát cân nặng. Thay vì cố gắng kiềm chế hoặc phủ nhận những nhu cầu tự nhiên của cơ thể, việc áp dụng các giải pháp toàn diện về dinh dưỡng và lối sống sẽ mang lại kết quả bền vững hơn.

Điều quan trọng là cần nhận thức rằng cảm giác thèm ăn gia tăng trong mùa đông là một phản ứng sinh lý bình thường. Tuy nhiên, với những hiểu biết về khoa học và áp dụng các biện pháp phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể duy trì cân nặng khỏe mạnh mà vẫn đảm bảo cơ thể nhận đủ dinh dưỡng cần thiết trong những tháng thời tiết lạnh.

Ngọc Nhàn

Theo Người đưa tin