Trong cuộc sống hiện đại bận rộn, gan, "nhà máy hóa chất của con người", đang phải chịu áp lực chưa từng có. Theo nghiên cứu mới nhất, tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu trên toàn cầu đã vượt quá 25% và số ca tử vong do bệnh gan vượt quá 400.000 người mỗi năm. Đằng sau những con số gây sốc này, ngoài yếu tố di truyền và môi trường, chế độ ăn uống mất cân bằng mới là “sát thủ vô hình” thực sự. Dưới đây là 3 loại thực phẩm có hại nhất cho gan theo góc nhìn khoa học và đưa ra các khuyến nghị thực tế về chế độ ăn uống.
 |
| Khi nhiệt độ dầu vượt quá 200 độ C, dầu sẽ trải qua phản ứng oxy hóa để tạo ra axit béo chuyển hóa. |
Khi nhiệt độ dầu vượt quá 200 độ C, dầu sẽ trải qua phản ứng oxy hóa để tạo ra axit béo chuyển hóa. Loại chất này được Tổ chức Y tế Thế giới liệt kê là một trong “Mười mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe con người”. Các cuộc khảo sát cho thấy lượng axit béo chuyển hóa trung bình mà người dân tiêu thụ hàng ngày lên tới 2,5 gam, vượt xa ngưỡng an toàn 2 gam do WHO khuyến nghị.
Cơ chế gây nguy hiểm:
- Gây rối loạn cân bằng chuyển hóa: Axit béo chuyển hóa làm giảm hoạt động của lipoprotein lipase, dẫn đến tích tụ triglyceride trong gan
- Gây phản ứng viêm: kích hoạt con đường truyền tín hiệu NF-κB, gây viêm tế bào gan và xơ hóa
- Tổn thương ty thể: phá hủy quá trình chuyển hóa năng lượng của tế bào gan và đẩy nhanh quá trình apoptosis của tế bào
Món ăn đặc trưng:
- Dầu chiên sử dụng nhiều lần (gà rán, khoai tây chiên)
- Trà sữa và cà phê đi kèm có chứa kem không phải từ sữa
- Một số loại bánh nướng (bánh ngọt, bánh quy)
Chuyển hóa fructose là "đặc thù của gan" và việc hấp thụ quá nhiều có thể gây ra một loạt các rối loạn chuyển hóa. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Hoa Kỳ cho thấy những người uống 2 cốc đồ uống có đường trở lên mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ cao hơn 83%.
Các mối nguy hiểm:
- Quá tải fructose kinase: Chuyển hóa fructose trong tế bào gan bỏ qua sự điều hòa của phosphofructokinase, dẫn đến sự suy giảm ATP
- Tăng lipid máu: Kích hoạt protein liên kết yếu tố điều hòa sterol (SREBP-1c) để thúc đẩy tổng hợp axit béo
- Tổn thương do stress oxy hóa: tạo ra một số lượng lớn các gốc tự do oxy, phá hủy màng sinh học của tế bào gan
Món ăn đặc trưng:
- Đồ uống có ga có đường
- Nước ép trái cây (nước ép cô đặc có hàm lượng fructose vượt quá 40g/100ml)
- Đồ uống thể thao (thực phẩm bổ sung chất điện giải thường chứa xi-rô có hàm lượng fructose cao)
 |
| Nitrosamines có trong thịt chế biến sẽ tạo ra tác nhân alkyl hóa có khả năng gây ung thư mạnh khi chuyển hóa ở gan. |
Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại thịt chế biến là chất gây ung thư Nhóm 1. Nitrosamines có trong thịt sẽ tạo ra tác nhân alkyl hóa có khả năng gây ung thư mạnh khi chuyển hóa ở gan. Các nghiên cứu theo dõi cho thấy tiêu thụ 50g thịt chế biến mỗi ngày làm tăng nguy cơ ung thư gan lên 18%.
Cơ chế gây độc:
- Tổn thương alkyl hóa DNA: hình thành O6-methylguanine, dẫn đến đột biến gen
- Can thiệp vào quá trình chuyển hóa methionine: ức chế tổng hợp SAM và ảnh hưởng đến quá trình methyl hóa DNA
- Gây ra hiện tượng tự thực tế bào bất thường: phá vỡ sự điều hòa cân bằng nội môi của tế bào gan
Món ăn đặc trưng:
- Xúc xích và giăm bông (dư lượng nitrit ≥ 30 mg/kg)
- Thịt hun khói (hàm lượng benzopyrene vượt quá tiêu chuẩn 12,7%)
- Thịt hộp (hiệu ứng chồng chất chất bảo quản)
Gan là cơ quan duy nhất trong cơ thể con người có khả năng tái tạo, nhưng khả năng này không phải là vô hạn. Thông qua chế độ ăn uống khoa học, chúng ta có thể đảo ngược hoàn toàn tình trạng tổn thương gan sớm. Nên kiểm tra độ đàn hồi của gan 6 tháng một lần, đối với nhóm nguy cơ cao (béo phì, tiểu đường, nghiện rượu lâu năm) thì nên rút ngắn tần suất xuống còn 3 tháng. Hãy nhớ rằng, thói quen ăn uống lành mạnh không có nghĩa là hy sinh chất lượng cuộc sống, mà là sự kính trọng và tôn trọng cuộc sống.
Ánh Dương
Theo Người đưa tin
_251541831.jpg)
