Không khí sạch rất quan trọng đối với sức khỏe. Tuy nhiên, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính rằng 99% dân số toàn cầu đang sống ở những khu vực có mức độ ô nhiễm vượt quá tiêu chuẩn về chất lượng không khí.

Các chất gây ô nhiễm bao gồm carbon monoxide, các dioxide như nitơ dioxide và lưu huỳnh dioxide – các sản phẩm phụ phổ biến của quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch – và ozone, được tạo ra bởi phản ứng giữa khí và ánh sáng mặt trời.

Hơn nữa, ước tính ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra 7 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới và vô số năm sống trong bệnh tật. Ô nhiễm gây ra nhiều thứ hơn là bệnh hen suyễn và các bệnh về đường hô hấp . Nó cũng có thể góp phần gây ra đột quỵ, bệnh tim, ung thư phổi – thậm chí cả sức khỏe tâm thần của chúng ta.

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy rằng ô nhiễm không khí cũng có hại cho não của chúng ta. Nghiêm trọng mức nó được đưa vào danh sách 14 yếu tố rủi ro có thể thay đổi được xác định trong bản cập nhật năm 2024 của Ủy ban về chứng mất trí Lancet, ước tính rằng ô nhiễm không khí chiếm một trong 43 trường hợp mất trí.

Ô nhiễm không khí có thể gây mất trí nhớ.

Mối nghi ngờ rằng ô nhiễm không khí có hại cho nhận thức không phải là mới, đã có rất nhiều nghiên cứu về vấn đề này và một trong những nghiên cứu sớm nhất được thực hiện trên chó.

Vào những năm 1990, cư dân của Thành phố Mexico – khi đó là một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới – lo lắng khi chó của họ bắt đầu cư xử kỳ lạ. Một số con chó ngừng phản ứng với chủ của chúng. Điều này đã thúc đẩy nhà độc chất học và bác sĩ thần kinh Lilian Calderón-Garcidueñas thực hiện một nghiên cứu kiểm tra mô não của 40 con chó sống ở thành phố và 40 con chó ở vùng nông thôn.

Người ta thấy rằng đường mũi của những con chó thành phố có dấu hiệu bị tổn thương và não của chúng có dấu hiệu thoái hóa thần kinh. Những con chó ở nông thôn không có những dấu hiệu này.

Một nghiên cứu về mô não của những con chó ở thành phố Mexico bị ô nhiễm nặng đã phát hiện ra những dấu hiệu thoái hóa thần kinh mà không thấy ở mô não của những con chó ở vùng nông thôn. Ảnh: Shutterstock

Mũi của chó tinh vi hơn nhiều so với mũi của con người. Người ta cho rằng khứu giác của chó nhạy hơn con người tới 100.000 lần vì chúng có nhiều thụ thể khứu giác hơn chúng ta.

Sau đó, Calderón-Garcidueñas đã kiểm tra não của những người sống tại cùng thành phố ô nhiễm này và phát hiện não của họ cũng có dấu hiệu bị tổn thương.

Hiện nay, một nhóm nghiên cứu tại Viện Francis Crick của Anh, một trung tâm nghiên cứu y sinh ở London, đặt mục tiêu nâng cao hiểu biết hiện tại về cách thoái hóa thần kinh bắt đầu và các yếu tố môi trường góp phần gây ra nó, với nghiên cứu mang tên "Vai trò của ô nhiễm không khí trong chứng mất trí" (Rapid).

Các nhà nghiên cứu Charles Swanton và Sonia Gandhi đang tìm hiểu cách ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến não của chúng ta bằng cách tập trung vào việc liệu nó có gây ra tình trạng viêm dẫn đến thoái hóa thần kinh hay không và liệu nó có ảnh hưởng đến sự tích tụ của các protein không hòa tan - mảng bám amyloid và đám rối tau - được cho là có liên quan đến chứng mất trí hay không .

Một bài báo được công bố vào tháng 4 trên Tạp chí Alzheimer's and Dementia của các nhà nghiên cứu từ Đại học Emory ở Atlanta, Georgia, kết luận rằng ô nhiễm không khí có thể gây ra những biến đổi DNA liên quan đến bệnh Alzheimer.

Một nghiên cứu năm 2023 của Đại học Harvard theo dõi dữ liệu toàn cầu đã phát hiện ra rằng việc tiếp xúc với nồng độ nitơ dioxide và hạt PM2.5 cao có liên quan đến tỷ lệ mắc chứng mất trí nhớ cao hơn.

Các hạt PM2.5 rất mịn, khoảng 3% chiều rộng của một sợi tóc người. Vì chúng rất mịn và nhẹ nên chúng lơ lửng trong không khí trong một thời gian và dễ hít vào. Chúng có thể xâm nhập vào phổi và mạch máu và một khi vào đó, chúng có thể vượt qua hàng rào máu não.

Những hạt nhỏ này được tìm thấy trong khí thải xe cộ, khói nhà máy, bếp đốt củi và nhiều nguồn khác. Người dân ở thành phố, trên đường đông đúc, thậm chí gần sân bay, có nguy cơ cao hơn vì những hạt này.

Mặt khác, có bằng chứng cho thấy những người sống ở khu vực ít ô nhiễm không khí ít có khả năng mắc các triệu chứng suy giảm nhận thức và chứng mất trí.

Theo Tổ chức nghiên cứu bệnh Alzheimer của Anh, điều này đã được chứng minh ở các quốc gia như Trung Quốc, nơi đạo luật không khí sạch nhằm giảm ô nhiễm không khí có liên quan đến việc giảm số lượng người lớn tuổi mắc chứng suy giảm nhận thức.

Một nghiên cứu xem xét vấn đề này, được công bố trên tạp chí Lancet Healthy Longevity năm 2022, đã kết luận rằng việc thực hiện các chính sách nghiêm ngặt về không khí sạch có thể làm giảm nguy cơ lão hóa nhận thức liên quan đến ô nhiễm không khí.

Tránh đốt hương trong nhà vì đây là nguồn gây ô nhiễm không khí PM2.5.

Làm thế nào để giảm thiểu tiếp xúc với ô nhiễm không khí

- Nếu bạn hút thuốc, hãy bỏ thuốc .

- Tránh mọi loại khói – bao gồm khói từ người hút thuốc, khói từ đám cháy và cháy rừng .

- Nếu bạn ở khu vực theo dõi ô nhiễm không khí, hãy hạn chế tối đa việc ra ngoài trời vào những ngày ô nhiễm cao. Đóng cửa sổ xe khi đang lưu thông và không để động cơ chạy không tải nếu bạn có thể tắt máy.

- Khi nấu ăn trong nhà, hãy cố gắng thông gió bằng cách sử dụng quạt hút mùi và mở cửa sổ.

- Hãy cân nhắc lắp đặt máy lọc không khí có bộ lọc HEPA cho ngôi nhà của bạn .

- Giảm thiểu việc sử dụng hương trong nhà – một nguồn phát thải PM 2.5 tiềm ẩn – và nến thơm.

Phong Vũ

Theo Người đưa tin