Xuất huyết đường tiêu hóa là triệu chứng của nhiều bệnh rối loạn hệ tiêu hóa, bao gồm trào ngược, loét và ung thư. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ phần nào của hệ thống tiêu hóa. Chảy máu có thể nhẹ và liên tục hoặc xảy ra đột ngột và đe dọa đến tính mạng.
Xuất huyết đường tiêu hóa là hiện tượng đường tiêu hóa bị chảy máu. |
Xuất huyết đường tiêu hóa là một triệu chứng ở đường tiêu hóa bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non, tá tràng, ruột già hoặc ruột kết, trực tràng, hậu môn bị chảy máu do một tổn thương nào đó.
Xuất huyết có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào trong đường tiêu hóa. Nếu xuất huyết xảy ra trong thực quản, dạ dày hoặc phần đầu của ruột non (tá tràng) thì đó được gọi là xuất huyết tiêu hóa trên. Nếu xuất huyết ở phần dưới ruột non, ruột già, trực tràng hoặc hậu môn thì được gọi là xuất huyết tiêu hóa dưới..
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến xuất huyết tiêu hóa. |
Xuất huyết tiêu hóa có thể đến từ nhiều nguyên nhân, tùy thuộc vào nơi xuất huyết đang xảy ra.
Nếu xuất huyết ở trong thực quản (ống nối miệng với dạ dày), các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Viêm thực quản và trào ngược dạ dày thực quản. Axit dạ dày quay trở lại hoặc "trào ngược" trở lại thực quản từ dạ dày có thể gây kích ứng và viêm thực quản có thể dẫn đến chảy máu.
- Giãn tĩnh mạch thực quản (Varices). Đây là những tĩnh mạch mở rộng bất thường thường nằm ở đầu dưới của thực quản hoặc dạ dày trên. Chúng có thể vỡ ra và chảy máu. Xơ gan là nguyên nhân phổ biến nhất của giãn tĩnh mạch thực quản.
- Vết rách Mallory-Weiss. Đây là một vết rách trong niêm mạc thực quản. Nó thường được gây ra bởi nôn mửa nghiêm trọng. Nó cũng có thể xảy ra do những thứ làm tăng áp lực trong bụng, chẳng hạn như ho, nấc cụt hoặc sinh nở.
Chảy máu dạ dày có thể do:
- Viêm dạ dày. Đây là chứng viêm trong dạ dày. Rượu và một số loại thuốc giảm đau có thể gây ra nó.
- Loét. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của xuất huyết tiêu hóa trên. Loét dạ dày là tình trạng vết loét phát triển trên niêm mạc dạ dày và phần trên của ruột non. Chúng được hình thành do axit trong dạ dày, vi khuẩn hoặc do sử dụng thuốc chống viêm làm tổn thương lớp niêm mạc gây ra.
Loét đường ruột thường do axit dạ dày dư thừa và nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori gây ra.
Chảy máu từ đường tiêu hóa dưới (đại tràng, trực tràng và hậu môn) có thể do:
- Bệnh trĩ. Đây có lẽ là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra máu có thể nhìn thấy ở đường tiêu hóa dưới, đặc biệt là máu có màu đỏ tươi. Trĩ là các tĩnh mạch mở rộng ở vùng hậu môn có thể bị vỡ và tạo ra máu.
- Nứt hậu môn. Vết rách ở niêm mạc hậu môn cũng có thể gây chảy máu. Tình trạng này thường rất đau đớn.
- Polyp đại tràng. Đây là những sự tăng trưởng có thể xảy ra trong ruột kết. Một số có thể biến thành ung thư theo thời gian. Ung thư đại trực tràng cũng có thể gây chảy máu.
- Nhiễm trùng đường ruột. Viêm và tiêu chảy ra máu có thể do nhiễm trùng đường ruột.
- Viêm loét đại tràng. Viêm và chảy máu trên diện rộng do các vết loét nhỏ có thể là nguyên nhân khiến máu xuất hiện trong phân.
- Bệnh Crohn là một tình trạng hệ thống miễn dịch. Nó gây viêm và có thể dẫn đến chảy máu trực tràng.
- Bệnh túi thừa gây ra bởi túi thừa - những “túi” nhỏ nhô ra khỏi thành đại tràng.
- Các vấn đề về mạch máu. Khi bạn già đi, các vấn đề có thể phát sinh trong các mạch máu của ruột già, có thể gây chảy máu. Đó không phải là một phần bình thường của việc già đi, nhưng nó có nhiều khả năng xảy ra sau này trong cuộc đời.
- Viêm đại tràng. Điều này có nghĩa là không có đủ oxy đến các tế bào lót ruột. Tiêu chảy ra máu, thường kèm theo đau bụng, có thể xảy ra nếu không đủ máu đến ruột, dẫn đến thiếu máu cục bộ hoặc cung cấp máu không đủ và làm hỏng các tế bào lót ruột.
Xuất huyết đường tiêu hóa thường có các biểu hiện bao gồm::
- Phân lẫn máu, phân sẫm màu
- Lau giấy có dính máu
- Nôn ra máu
- Xanh xao
- Chóng mặt
- Mệt mỏi
- Đau ngực
- Đau bụng
- Vã mồ hôi, chân tay yếu
- Tụt huyết áp, ngất xỉu nếu xuất huyết trầm trọng
Vị trí chảy máu có thể ảnh hưởng đến những dấu hiệu bạn nhận thấy.
Nếu nó đến từ trực tràng hoặc phần dưới của đại tràng, máu đỏ tươi sẽ bao phủ hoặc trộn lẫn với phân. Phân có thể lẫn máu sẫm màu hơn nếu máu chảy nhiều hơn ở đại tràng hoặc ở đoạn cuối của ruột non.
Khi có chảy máu ở thực quản, dạ dày hoặc tá tràng (một phần của ruột non), phân thường có màu đen, hắc ín và có mùi rất hôi. Chất nôn có thể có màu đỏ tươi hoặc giống như "bã cà phê" khi chảy máu từ thực quản, dạ dày hoặc tá tràng.
Nếu chảy máu ẩn, bạn có thể không nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về màu sắc của phân.
Tuy nhiên, một số loại thuốc, chẳng hạn như sắt, bismuth và thuốc kháng sinh cefdinir, và một số thực phẩm, chẳng hạn như củ cải đường, có thể khiến phân có màu đỏ hoặc đen. Vì vậy, khi thấy phân đổi màu hãy kiểm tra các loại thuốc bạn đang dùng trước nhé
Các triệu chứng cũng khác nhau tùy thuộc vào tốc độ chảy máu.
Nếu xuất huyết ồ ạt, đột ngột, bạn có thể cảm thấy yếu, chóng mặt, ngất xỉu, khó thở, đau bụng giống như chuột rút hoặc tiêu chảy. Bạn có thể bị sốc, mạch đập nhanh và tụt huyết áp. Bạn có thể trở nên nhợt nhạt.
Nếu chảy máu chậm và xảy ra trong một thời gian dài, bạn có thể dần dần cảm thấy mệt mỏi, và khó thở. Thiếu máu có thể xảy ra, làm cho làn da của bạn trông nhợt nhạt hơn.
Trong điều trị xuất huyết tiêu hóa chủ yếu tuân theo nguyên tắc bảo vệ đường hô hấp, bù dịch, truyền máu (trong trường hợp mất máu nhiều); kết hợp dùng thuốc. Một số trường hợp cần nội soi hoặc nút mạch.
Xuất huyết tiêu hóa trên có thể gây nguy cơ tàn phế hoặc tử vong nếu hít phải máu. Để tránh rủi ro này, những bệnh nhân có phản xạ nôn kém, bị hôn mê hoặc mất ý thức hoặc nội soi dạ dày cần được xem xét áp dụng phương pháp đặt nội khí quản giúp thở.
Người bệnh bị hạ huyết áp hoặc xuất huyết tiêu hóa nhiều cần được bù dịch thông qua đường tĩnh mạch càng sớm càng tốt. Một kim lớn sẽ được cắm vào mạch máu nơi khuỷu tay để truyền dịch với dung lượng trung bình từ 500-1000ml nước muối sinh lý và ở trẻ em tối đa là 2 lít (20 ml/kg).
Ngoài ra, đối với các trường hợp thiếu máu nghiêm trọng, người bệnh cần được truyền máu.. Tuy nhiên, đối với các trường hợp mắc bệnh mạch vành, suy tim mãn, người cao tuổi, trẻ em, việc truyền máu nên được xem xét cẩn trọng để tránh các biến chứng.
Đối với xuất huyết tiêu hóa trên, người bệnh được dùng thuốc ức chế bơm proton đường tĩnh mạch (PPI) để điều trị.
Đối với các trường hợp xuất huyết tiêu hóa do giãn tĩnh mạch trong bệnh lý xơ gan, người bệnh nên được dùng thuốc co mạch tạng. .
Khoảng 80% bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa có thể tự cầm máu, song 20% trường hợp còn lại cần có biện pháp điều trị đặc hiệu. Việc điều trị phụ thuộc vào vị trí bị chảy máu và cần được tiến hành từ sớm để giảm thiểu nguy cơ tử vong, đặc biệt ở người cao tuổi.
Các phương pháp cầm máu thường bao gồm:
- Loét dạ dày, đang chảy máu hoặc chảy máu tái phát: Điều trị bằng nội soi cầm máu tại chỗ bằng nhiều phương tiện khác nhau như dùng nhiệt điện, hoá chất gây tắc mạch, co mạch, kẹp clip.
- Trường hợp khó khăn hơn cần cầm máu bằng phương pháp nút mạch hoặc phẫu thuật.
- Xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch: Điều trị bằng thắt vòng, tiêm xơ hoặc phẫu thuật nối thông 2 hệ tĩnh mạch cửa chủ (TIPS).
- Xuất huyết tiêu hóa thấp nặng, kéo dài do bệnh lý túi thừa hoặc giãn mạch: Nội soi bằng kẹp clips, cầm máu bằng nhiệt, đốt điện hoặc tiêm epinephrine pha loãng để cầm máu. Nếu có Polyp thì có thể được cắt bỏ polyp.
- Phẫu thuật cắt một phần đại tràng có thể được áp dụng tuỳ trường hợp.
- Xuất huyết do trĩ nội cấp hoặc mạn tính: Có thể áp dụng phương pháp soi hậu môn để phẫu thuật hoặc thắt dây cao su, tiêm xơ cầm máu.
Người bệnh xuất huyết tiêu hóa cần ăn những món dễ tiêu. |
Đối với việc chăm sóc người bị xuất huyết tiêu hóa, bác sĩ Thành khuyên người bệnh nên:
- Nghỉ ngơi tĩnh dưỡng: Người bệnh cần dành thời gian nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng, tránh căng thẳng tinh thần và thể chất.
- Vận động nhẹ nhàng: Người bệnh chỉ nên đi lại nhẹ nhàng khi vết thương đã bắt đầu ổn định; Không nên di chuyển nhiều hoặc vận động mạnh.
- Chế độ ăn: Người bệnh nên ăn các món ăn dễ tiêu hóa như súp, cháo loãng, canh hầm nhừ, uống sữa; Nên chia làm nhiều bữa nhỏ trong ngày, tránh ăn quá no gây áp lực lên ống tiêu hoá.
Tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa sẽ có những hướng dẫn về việc phòng ngừa bệnh cụ thể khác nhau. Tuy nhiên, khuyến nghị chung là người dân nên:
- Ăn uống khoa học, trong đó ưu tiên chế độ ăn nhiều rau xanh, chất xơ (tan và không tan).
- Hạn chế uống rượu bia, đồ ăn nhanh (gà rán, thịt đông lạnh…); hạn chế ăn cay, nóng, chua, mặn gây hại cho dạ dày, ruột hoặc các thực phẩm gây kích thích dạ dày khác.
- Duy trì chế độ vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp nhu động ruột hoạt động thuận lợi.
- Thực hiện ăn chín, uống sôi để tránh bị ngộ độc và nhiễm ký sinh trùng dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa có thể gây xuất huyết.
- Không ăn quá no hoặc để bụng quá đói, không vận động mạnh hoặc nằm ngay sau khi ăn để tránh nguy cơ đau dạ dày, trào ngược dạ dày- thực quản.
- Giữ thói quen chăm sóc hệ tiêu hóa để nâng cao miễn dịch bằng cách tẩy giun theo định kỳ, bổ sung men tiêu hóa, collagen và các loại vitamin…
Phong Vũ
Theo Người đưa tin